Intern Bunkernummer
KH M 08
Lokatie
Knokke Heist
Toegankelijkheid
Was volledig vrij maar heden afgesloten door natuurpunt
Aantal kamers
2 toegangssassen en 1 centrale kamer
Type bunker
Manschappenverblijf met open mitrailleuropstelling
Routebeschrijving om deze bunker te vinden:
  • De bunker is heden het gemakkelijkst terug te vinden komende vanaf de Dijkgraafstraat.
  • Je komt hier letterlijk bij de bunkers KH M 04 en KH M 05 van Stützpunkt Wilhelm toe.
  • Als je hier naar rechts gaat, ligt deze volledig achteraan in de volgende knik van de dijk op de rechter kant.
Oude bunkerkaarten en nummeringen van toepassing op deze bunker
  • Omdat er van de structuren van de Hollandstellung niet echt een eenduidige nummering bestaat, is het natuurlijk vervelend dat deze die er mogelijks al van bestaan op de duur allen door elkaar worden gebruikt en we op de duur het bos door de bomen van nummeringen niet meer zien staan. Dit zijn alvast de nummeringen die ik ken van deze bunkers:

Kaart: de Hollandstellung - Sector Marinegedeelte

De moeilijkheid bij deze kaart, is dat ze niet altijd nummert per structuur maar soms per cluster van structuren. Dit vermoeilijkt natuurlijk het weten of men alle structuren wel degelijk heeft gevonden.

(Kaart: Collectie Alain Van Geeteruyen)

Deze structuur is er op terug te vinden als (18++). Het is de 6e structuur van het "Stützpunkt Wilhelm" komende van de Graaf Leon Lippensdreef. Dit ene nummer omvat hier in totaal 9 verschillende structuren.

De meest nabijgelegen structuren is enerzijds in de richting van de Dijkgraafstraat, een manschappenbunker KH M 06 (enkele tientallen meters verder) en anderzijds voorbij de knik in de dijk een eerste van 3 kleine manschappenbunkers - verschansingen KH M 10
Huidig kadastraal perceelnummer waar de bunker bijhoort en werd gebouwd:
  • Gemeente Knokke Heist, Sectie G, kadastraal perceel 711h

Kadasterschets ruim en luchtfoto.

Op deze ruimere kadasterschets kan je deze bunker wel degelijk zien liggen. We zien op deze foto nog duidelijk liggen iets meer naar links KH M 06, (in het wit gezet op plan als een bestaande structuur, wel zonder eigen kadasternummer). Deze structuur zelf is er als een niet wit gekleurde structuur op te zien, iets meer rechts hiervan. De kleine manschappenbunkers - verschansingen voorbij de knik in de dijk, zijn ook hier niet op zichtbaar. Dit zijn dan de structuren KH M 09 - KH M 10 en KH M 11.

Meer details over de originele eigenaars en de aktes behorende bij deze bunker:
  • De originele eigenaars van locaties waar Duitse bunkers werden gebouwd, werden niet zoals bij de bouw van Belgische bunkers in het interbellum onteigend. Zij hadden gewoon pech en de Duitse bezetter eigende zich de grond toe en bouwde er op wat hij er wilde opzetten. Men had daar als burger weinig over te klagen en kreeg dus op die manier een In veel gevallen giftig Duits cadeau.
  • Na de oorlog werden deze bunkers dan ook automatisch opnieuw eigendom van wie er origineel eigenaar van was voor de opeising gezien zij daar nooit voor onteigend waren.
  • Zeer zelden zijn daar na de oorlog van Belgische kant schadevergoedingen voor betaald omdat de aanwezigheid van de structuren soms wel meer dan storend was voor de originele eigenaars of omdat de structuren interessant waren om over te nemen als Belgische bunkers naar de toekomst toe (is zelden gebeurd voor alle duidelijkheid)
  • Het stond de eigenaars dan ook, zeker in de beginperiode na WOI, vrij daar mee te doen wat hij wou, al was afbreken zelden een optie omdat daar zeker op die momenten de middelen niet toe bestonden.
  • De bunker maakt deel uit van de Nieuwe Hazegraspolderdijk en zal dus allicht wel staatseigendom zijn.

Luchtfoto 1971 www.geopunt.be

Oude luchtfoto uit 1971 van de zone waar deze bunker staat. Deze bunker dient gezocht rechts van het kruispuntje waar de Dijkgraafstraat aansluit bij de dijk in de hoek die de dijk iets verder maakt. Men ziet het bunkertje zeker niet meer liggen op deze foto. De resolutie van de foto is sowieso te klein om hier vlot de bunkers op te zien. Bijkomend is hij ook op zijn dak nog eens bedekt met grond en graszoden. Wat ook nog leuk is op deze oudere luchtfoto is dat je ziet dat er origineel een bredere waterloop was die de uiterste grens vormde van dit Stützpunkt Wilhelm. Deze is heden alvast gedempt.

Een meer actueel beeld kan gezien worden als ondergrondfoto bij bovenstaande kadasterschets.

Localisatie van de bunker op de bunkerlinie:
  • Het betreft een structuur op de voorlinie van de Hollandstellung, kortbij de Nederlandse grens dus.
  • Deze bunker is te beschouwen als de 6e van 9 structuren die allen deel uitmaken van het "Stützpunkt Wilhelm", komende van de Graaf Leon Lippensdreef.
  • Deze structuur zal een MG-nest geweest in de hoek van dit Stützpunkt.

Functie van de bunker op de linie (link met eventueel andere structuren)

  • Een manschappenverblijf met bijhorende uitwendige MG-opstelling op de dijk.
Structuur van het bunkertje:
  • 2 L-vormige toegangssassen en 1 bunkerkamer
  • 1 mitrailleuropstelling buiten op de dijk

Bouwplannen horende bij deze bunker

Grondplan

Dit is een vrij algemeen grondplannetje van dit type van structuren. Het bevat hierdoor nog wel kleine afwijkingen met wat hier nog staat. De details zullen bij de foto's en de beschrijving hieronder mee besproken worden.

We zien 2 L-vormige toegangssassen waarbij men bij deze bunker met een trap direct na de toegang afdaalt. Daarna heeft men centraal 1 bomvrije ruimte.

Op de bovenkant van de dijk heeft men in dit geval nabij de meest zuidoostelijke toegang nog de restanten van een mitrailleuropstellling.

Omschrijving van het bunkertje:

  • Het is alvast een bunker deel uitmakend van het gedeelte van de linie opgetrokken door de Duitse Marine. Voor meer details over de specifiek daarbij toegepaste bouwprincipes, zie deze link.
  • Dit impliceert in elk geval dat hij volledig als een monoliet ter plaatste gestorte gewapende betonnen structuur is opgetrokken.
  • Ook het plafond is uitgewerkt in ter plaatse gestort gewapend beton.
  • Aan de buitenzijde ziet men een niet zo grote bunker met aan 2 zijdes een toegangscomplex.
  • De ene zijkant van de structuur zit volledig ingewerkt in het talud van de dijk.
  • Ook de dakstructuur zit mee in de dijk en is grotendeels bijkomend verborgen onder graszoden van de dijk.
  • Op de zijkant naar het pad toe kan men nog 1 klein ventilatiegat terugvinden, een zwak iets in feite omdat dit een schuin naar binnenlopend gat betreft.
  • De beide toegangscomplexen hebben een achttal treden naar beneden.
  • Daarna komt men in een L-vormig toegangssas.
  • Deze toegangssassen komen elk van een andere zijde uit in de bunkerkamer.
  • Deze bunkerkamer was origineel afgescheiden van deze sassen met deuren waarvan de hengsels nog zichtbaar zijn.
  • Er zit ook aan een van de toegangscomplexen een toegangsverdediging. Dit is een opening die toelaat te vuren en te observeren vanuit de bunkerkamer naar de toegangstrap. Raar is dat dit enkel aanwezig is op de toegang komende van de Dijkgraafstraat. De andere zijde heeft dit niet.
  • Op de dijk aan de achterhoek weg van de Dijkgraafstraat, kan men nog een betonnen muurtje terugvinden dat deel uitmaakte van een open mitrailleuropstelling bij deze bunker. Voorlopig zijn er geen sporen van de mitrailleurpalen, alhoewel deze nog gerust beperkt onder het huidige maaiveld op het talud kunnen steken.
Actuele toestand van deze bunker:
  • De bunker was volledig vrij. Dit was vlot mogelijk aan de kant van de Dijkgraafstraat. Dit was ook mogelijk vanaf de andere zijde maar minder gemakkelijk.
  • De bunker is heden afgesloten als vleermuizenverblijf.
  • De bunker is echter wel zwaar beschadigd en de oorsprong hiervan is totaal onduidelijk.
  • Het is totaal onduidelijk of het oorlogsschade betreft of schade door bv later de bunker te proberen verwijderen.
  • Hij verkeert daardoor zeker niet in de beste staat.
  • Ook is het toch wel te betreuren, zeker bij deze bunker hoe je moet vaststellen dat hij is afgesloten als vleermuizenverblijf maar men het dan in feite totaal vertikt deze misschien eerst eens op te ruimen. In de bunkerkamer kan u op de foto's die hieronder te zien zijn en dateren uit 1991 al rommel zien liggen, die er nu actueel in afgesloten toestand nog altijd in ligt...
  • Ook dit bunkertje is geliefd door bv zwaluwen, respecteer hun nesten aub.
Draagt de bunker nog sporen van strijd:
  • De bunker vertoont zowel aan binnen- als buitenzijde zware beschadigingen.
  • Aan de binnenzijde kan men alvast op 1 kopmuurtje rechtover de toegang van de bunkerkamer, 1 duidelijke kogelinslag zien.
  • Voor de rest draagt hij aan de buitenzijde merkwaardige repetitieve schade op de zijkant naar de wegel toe.
  • Ook is er op 1 gedeelte zeer zware schade zichtbaar. De bunker is hierdoor zelfs gedeeltelijk gebroken.
  • Aan de binnenzijde zou ik vermoeden dat hij ooit gedynamiteerd is geweest, mogelijks om hem te breken en daarna te kunnen slopen. Hierdoor zijn bepaalde wanden letterlijk gebroken en verschoven.
  • Uit welke periode deze schade dateert en hoe ze werd veroorzaakt is dus, behalve voor de kogelinslag, niet echt gekend.
Anekdotes, leuke weetjes en verhalen direct koppelbaar aan dit bunkertje:
  • Het blijft toch wel jammer dat dan zoals hier de bunker volledig definitief wordt afgesloten voor Jan en alleman door hem in te richten als vleermuizenverblijf en deze daardoor in feite "nooit meer" toegankelijk wordt gemaakt voor geïnteresseerden in dit type van erfgoed. Dus ook niet in periodes dat hij totaal niet gebruikt wordt door vleermuizen. Dit lokt automatisch vandalisme uit door personen die vroeg of laat toch zullen proberen de binnenzijde eens te bezoeken.

Foto's van deze bunker

Allicht uit periode 1980 - 1990

Een oudere zwart-wit foto van deze bunker in de hoek van de Nieuwe Hazegraspolderdijk. (Foto: Replica)

.Deze foto toont mooi de toegang van deze manschappenbunker. Op de achtergrond de manschappenbunker KH M 06. (Foto: Boek de Hollandstellung - Collectie Hans Sakkers)

Oude foto's uit 1991 - Collectie Alain Van Geeteruyen

De toegang in de richting van de Dijkgraafstraat. Op de achtergrond het vervolg van de Nieuwe Hazegraspolderdijk richting Retranchement. (Foto: Collectie Alain Van Geeteruyen)

Bovenrand van de bunker. Je merkt heel duidelijk de zone waar de bunker aan de buitenzijde zwaar beschadigd is. Hij is hier letterlijk gebroken. Ook raar zijn de kleine betonnen randen die allicht dienden om te verhinderen dat de grond en de graszoden op het dak van de bunker zouden wegspoelen en naar beneden vallen. (Foto: collectie Alain Van Geeteruyen)

Zijaanzicht van de bunker. (Foto: Collectie Alain Van Geeteruyen)
Let op de toch wel zeer zware schade op deze flank van de bunker. Het is totaal onduidelijk uit welke periode deze dateert. Ook zie je heel duidelijk op gelijke afstanden gaten in de zijkant. Ook deze zijn allicht gedeeltelijk doelbewust aangericht. De 2 meest rechtse gaten zijn originele doorgangen in de wand die er altijd al zijn geweest. (Foto: Collectie Alain Van Geeteruyen)
Detail van de zwaar beschadigde zone in de flank. (Foto: Collectie Alain Van Geeteruyen)
Hier zie je 3 originele uitsparingen in de wand. LInks een klein rond gat bovenaan en een groterre opening iets lager. Beiden bevinden zich in een verticale sleuf waarvan de functie totaal onduidelijk is. Rechts een sleufgat dat vanuit de bunkerkamer schuin omhoog in de lucht gaat. Aan de binnenzijde kan men beiden zien uitkomen in de bunkerkamer. (Foto: Collectie Alain Van Geeteruyen)
Ook was de toegang van de structuur nog volledig vrij. Aan deze zijde kijk je dus recht op een toegangsverdediging vanuit de bunkerkamer. (Foto: Collectie Alain Van Geeteruyen)

Detail van de toegangsverdediging. (Foto: Collectie Alain Van Geeteruyen)

Binnenzicht in de bunkerkamer. Deze is op dat moment nog vrij proper te noemen. (Foto: Collectie Alain Van Geeteruyen)

Dezelfde bunkerkamer, een terugblik. Merk op hoe hier toch ooit iets explosiefs moet zijn gebeurd. De ganse structuur is gebroken. Let er eens op hoe het bovenste betongedeelte naast de toegangsdeur zeker 10cm verschoven is in de richting van de toegangsdeur. (Foto: Collectie Alain Van Geeteruyen)

Detail van de 2e toegang in die periode. Ook toen was hij nog gedeeltelijk afgesloten en vrij rommelig. (Foto: Collectie Alain Van Geeteruyen)

Eigen prospecties 2016 - 2017

We zijn ondertussen 2016 - 2017. Links de bunker KH M 06, rechts KH M 08

Eenzelfde blik vanaf de zijkant van de KH M 08

Een gelijkaardig zicht vanaf het dak van KH M 06

De toegang van de bunker komende vanaf de Dijkgraafstraat

De tweede toegang. Iets meer naar de rechter onderhoek op deze foto, is de buitenmitraillleuropstelling te zoeken.

De zijkant van de structuur met enerzijds heel wat zichtbare gaten waarvan er toch ook wel een aantal zeker meer dan doelbewust aangerichte schade zijn. De herkomst en periode waaruit deze dateren is zeker niet altijd duidelijk. Allicht heeft men de bunker ooit eerst willen breken door hem te dynamiteren en daarna proberen slopen. Allicht is dat in de periode dat men dit heeft geprobeerd nog niet echt gelukt en is de poging daardoor gestopt.

Details van de schade op de zijkant nabij het toegangssas kant Dijkgraafstraat.

Dit zijn de gaten in het beton iets verder op de vorige foto ook te zien. Van dit linker gat zou je vermoeden dat er nog ooit een houten blok in zou gezeten hebben voor de bevestiging van een houten camouflageskelet maar dat is niet zeker in dit geval. Het iets lager gelegen gat is een ventillatiegat dat uitkomt in de bunkerkamer.

Ook deze uitsparing is uiterst merkwaardig omdat er ook nog eens een dik stuk betonijzer uitsteekt.

Detail van de zware schade op de zijkant van deze bunker. Dit is dan juist ter hoogte van de openingen die uitkomen in de bunkerkamer.

Gelijkaardige gaten voorbij de grote schade op de flank en op de zijkant van het tweede toegangscomplex.

De toegang langs de Dijkgraafstraat. Toen de bunker werd ingericht als vleermuizenverblijf werd ook hier een soort van deur ingestoken, gemaakt van een betonijzernet. Voor alle duidelijkheid, ook deze structuur werd aan de binnenzijde gefotografeerd zonder hieraan schade aan te brengen.

Terugblik in deze toegang. Let op de zware schade die hier zichtbaar is. De ooit als monoliet gegoten bunkerstructuur is letterlijk volledig gebroken. Dit laat mij vermoeden dat hij uiteindelijk van de binnenzijde gedynamiteerd is geweest.

De betonnen wand met de toegangsverdediging. Het lijkt alsof op de foto deze wand iets dieper zit maar dat is een totaal verkeerd beeld dat je krijgt op deze foto. De wand staat letterlijk losgebroken van de rest en is zeker 5 a 10 cm verschoven.

Detail van de toegangsverdediging.

In blik in de rest van het toegangssas.

Nogmaals een terugblik over de ganse kamer. Ook hier zoals vrij courant hier in de bunkertjes, zwaluwnestjes.

Binnenzicht in de mitrailleurkamer. Wat mij dus persoonlijk stoort is dat de bunker werd afgesloten voor de vleermuizen en men "ook hier" nog niet eens de moeite heeft gedaan de rommel die er al grotendeels ook inlag in 1991 er voor het afsluiten eens uit te halen. Dat is toch ook geen reclame voor een organisatie als Natuurpunt...

Detail aan de binnenzijde van de aan de buitenzijde zwaar beschadigde wand. Ook hier zien we alvast aan de onderzijde nog ingebetoneerde latjes waaruit we kunnen zien dat er toch ook ooit lambrisering heeft gehangen tegen de onderzijde van deze wanden. Achteraan in de bovenhoek de twee gaten die aan de buitenzijde in het zwaar beschadigde gedeelte ook te zien zijn.

Sfeerfoto van de twee gaten in de wand. Zelf sluit ik niet uit dat het meest linkse gat op de foto bedoeld was voor een schijnwerper. Deze bunkers bevinden zich op de grens met Nederland en mogelijks heeft men hier zelfs schijnwerpers in de lucht laten schijnen om Zeppelins duidelijk te maken waar de grens was met Nederland was. Op die wijze konden ze hun bombardementsvluchten op Groot Brittannië begeleiden. Dit is geen zekerheid maar wel een vrij waarschijnlijke verklaring voor deze niet verklaarbare openingen. Links, beschenen door het licht, het eerder vermelde kogelgat in de wand.

De rest van de toch wel zwaar beschadigde wand. De wand is letterlijk op verschillende plaatsen zwaar gescheurd en gebroken.

Detail van de centrale nis, allicht bedoeld voor het plaatsen van een olielamp.

De wand met de toegangsverdediging.

Als je de bunker op deze manier kan fotograferen met de juiste lichtinval komt het zwaar beschadigde karakter zeer goed tot zijn recht.

Terugblik op de toegang.

De tweede toegang vanuit de bunkerkamer.

Zicht op de tweede uitgang. Voor alle duidelijkheid. De groene tinten die hier en daar zichtbaar zijn, zijn vaak nog originele camouflagekleuren.

Een blik naar buiten naar de nog niet volledig vrijgemaakte toegang en heden dus opnieuw door natuurpunt afgesloten toegang.

De tweede toegang vanaf de buitenzijde.

Het muurtje horende bij de uitwendige mitrailleuropstelling op de bovenkant van de dijk nabij deze tweede toegang. Eigenlijk dien je dus deze tweede toegang te bekijken als de uitgang in de richting van deze mitrailleuropstelling.

Specifieke bijkomende interessante bronnen:
Vorige: KH M 06
Volgende: KH M 09